Van doorgestoken dammen tot stijgende zeespiegel: Amstelland viert 500 jaar droge voeten

In dit artikel:

Op 27 september 1525 stelde keizer Karel V officieel het gebied Amstelland vast en daarmee ontstond het Hoogheemraadschap Amstelland — het lokale waterschapsbestuur dat sindsdien het overtollige water regelt. Initiatiefnemer was de Amsterdamse bestuurder Jan Benningh, die conflicten tussen dorpen over waar water naartoe moest aflopen wilde beëindigen. In de eeuw daarvoor leidde het opstuwen en doorsteken van dammen regelmatig tot geweld; Benningh kreeg van de keizer duidelijke grenzen en afspraken over welke waterroutes naar de Oude Rijn, de Vecht of naar Amsterdam mochten lopen.

Een cruciale rol speelde destijds de sluis bij Weesp, die de Vecht in bedwang hield. Door latere ingrepen — de afsluiting van de Zuiderzee en de aanleg van het Noordzeekanaal — veranderde de waterhuishouding sterk en schoof de oostgrens van Amstelland op; Muiden en Weesp horen nu niet meer bij het gebied. Hedendaags voert Amstelland het water nog steeds via Amsterdam af naar IJmuiden en de Noordzee. Als die route vastloopt, kan gemaal Zeeburg in Amsterdam het water over de dijk pompen naar het IJsselmeer en via de Afsluitdijk naar zee.

Ter gelegenheid van vijf eeuwen Amstelland is gemaal Zeeburg open tijdens Open Monumentendag. Waterschapsexpert Maarten Ouboter wijst erop dat de moderne uitdaging niet meer het tegenhouden van buren is, maar de vraag hoe regio en rivieren het hoofd bieden aan zeespiegelstijging; waterschappen werken daarom samen met Rijkswaterstaat en het ministerie aan oplossingen.