Ook in Noord-Holland is ooit een dorpje van de kaart geveegd voor de industrie
In dit artikel:
De huidige onrust rond het Brabantse dorp Moerdijk roept herinneringen op aan het verdwenen dorp Rijk, dat in de jaren vijftig moest wijken voor de ontwikkeling van Schiphol. Rijk lag in de Haarlemmermeerpolder, pal waar Schiphol ruimte nodig had voor een ingrijpende modernisering. In 1957 gaf de regering groen licht voor plannen van de luchthavenleiding (onder meer directeur Jan Dellaert) om Schiphol uit te bouwen met meerdere startbanen; cruciaal was een nieuwe 3.000 meterbaan, later de Kaagbaan. Daardoor werd Rijk vanaf begin jaren vijftig onhoudbaar als woonkern.
Bewoners, geleid door dominee Swets en schooldirecteur Nieuwenhuizen, probeerden eerst te redden wat mogelijk was: een plan om de dorpskern enkele kilometers te verplaatsen (plan Rozenburg) leek aanvankelijk kansrijk. Twee jaar later schrapte de regering dat idee vanwege geluidsoverlast: een woonkern zo dicht bij driekilometerstartbanen vond men onwenselijk. Uiterlijk 15 september 1959 moest het dorp leeg zijn; binnen enkele maanden verdwenen kerk, school en huizen onder de bulldozers.
De ontwrichting bracht eerst ontkenning en boosheid, maar uiteindelijk pasten veel bewoners zich aan. Het merendeel verhuisde naar Rijsenhout, waar ongeveer 250 nieuwe woningen en een dorpshuis voor hen werden gebouwd. Financiële compensatie — volgens ooggetuigen destijds bedragen van enkele tonnen per huis — verzachtte onzekerheid en maakte herstart van het leven elders mogelijk. Planoloog en streekkenner Anne Joustra (72), opgegroeid nabij Rijk, ziet duidelijke parallellen met Moerdijk: dezelfde emotionele fasen en dezelfde cruciale rol van goede begeleiding en vergoeding door overheid en gemeente. Als dat zorgvuldig gebeurt, menen betrokkenen, blijven sociale banden in zekere zin voortbestaan; wat overblijft is vooral nostalgie, niet blijvende wrok.
De casus Rijk illustreert hoe infrastructurele ambities gemeenschappen kunnen opbreken, maar ook hoe beleid, compensatie en praktische opvang bepalen of bewoners weer perspectief vinden. Voor Moerdijk is dat de belangrijkste les uit de Noord-Hollandse voorgeschiedenis.