Hannie Schaft herdacht met steen voor laatste woonadres en muurschildering
In dit artikel:
Op 16 september, de geboortedag van de Haarlemse verzetsstrijder Hannie Schaft, vinden twee bijzondere herdenkingsinitiatieven plaats: voor haar laatste woonadres in de Van Dortstraat 60 wordt een zwarte granieten herdenkingssteen van 10x10 cm in de stoep gelegd, en bij de ingang van de voormalige gevangenis De Koepel wordt een grote muurschildering onthuld door de Russische activistische kunstenares Victoria Lomasko.
De zwarte steen is bewust afwijkend van de bekende messing struikelstenen die herdenken aan gedeporteerde Joodse, Sinti en Roma slachtoffers; de gemeente Haarlem wil zo ruimte maken om ook andere slachtoffers en verzetsmensen te markeren, terwijl het Struikelstenen-project voor deportaties herkenbaar blijft. Hans Bakker, voorzitter van de Nationale Hannie Schaft Stichting, noemt dit de eerste herdenkingssteen in deze alternatieve vorm in Haarlem en spreekt van brede steun, ook van de huidige bewoners van het pand.
Lomasko werkte al een week aan de muurschildering bij De Koepel, die zichtbaar is vanuit de cel die als herdenkingsruimte voor Hannie Schaft is ingericht. De Koepel, inmiddels omgebouwd tot onder meer school en filmhuis, organiseert ieder jaar op Schrafts geboortedag een eerbetoon; zij werd tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog gefusilleerd in de duinen bij Overveen en is later herbegraven op de Eerebegraafplaats daar, waarvoor de stichting in november een jaarlijkse herdenking houdt.
De muurschildering en Lomasko’s bijdrage verbinden twee tradities van verzet: haar werk benadrukt geweldloos, kleinschalig activisme en gemeenschapsvorming — geïnspireerd door ervaringen in Rusland en Belarus en observaties in Berlijn — terwijl Hannie Schaft in oorlogstijd actieve aanslagen uitvoerde op NSB’ers en collaborateurs. Bakker plaatst dat in context: Schaft handelde in omstandigheden waarin niet schieten ook levens kon kosten en haar acties gericht waren tegen verraders van Joden. De stichting waardeert zowel de kunstuiting als het burgerinitiatief met de stoeptegel; beide roepen Burgers op na te denken over hun rol in een maatschappij vol conflicten, aansluitend bij het motto van de Stichting: "Hoe Hannie ben jij?"