Een gesprek met een psycholoog? Piloten vrezen gevolgen voor hun brevet
In dit artikel:
Nederlandse verkeersvliegers schromen om psychische hulp te zoeken uit angst hun medisch vliegbrevet kwijt te raken, stelt Ruud Stegers van vakbond VNV. Volgens de bond kan zelfs lichte hulpverlening — zoals relatietherapie — leiden tot dat de verlenging van het brevet uitblijft. Omdat een piloot niet mag vliegen zonder geldig medisch brevet, wordt zo iemand door de werkgever aan de grond gehouden totdat duidelijk is dat er geen bezwaar bestaat; dat levert onzekerheid en mogelijk verlies van inkomen op.
Piloten ondergaan jaarlijks een medische keuring en vullen daarbij een vragenlijst in over bijvoorbeeld contact met een psycholoog. Stegers zegt dat collega’s hebben gemeld dat zij opgaven dat zij hulp hadden gezocht en vervolgens hun brevet niet kregen verlengd. De procedure vraagt dan vaak via de therapeut aan te tonen dat er geen risico bestaat, hetgeen tot langdurige onduidelijkheid leidt. Stegers benadrukt dat piloten daardoor soms afzien van hulp die ze eigenlijk nodig hebben: „Vliegers zijn ook gewoon mensen”, aldus zijn korte commentaar in het artikel.
De Germanwings-ramp in 2015 — waarbij een suïcidale copiloot een toestel neerhaalde — speelt mee in de publieke perceptie, maar de bond zegt dat zulke extreme gevallen in Nederland vrijwel niet voorkomen en dat er geen aanwijzingen zijn dat veel piloten kampen met ernstige depressies of suïcidale gedachten. Wel waarschuwt de VNV dat onbehandelde kleine problemen kunnen doorsudderen en later groter worden, met mogelijk verminderde concentratie en meer foutjes in de cockpit als gevolg. Dat zou het algemene veiligheidsniveau kunnen aantasten, ook al gelooft men niet direct dat het tot grote ongevallen leidt.
Als oplossing pleit de vakbond voor een vertrouwelijk programma onder leiding van een GGZ-arts, waar piloten hulp kunnen krijgen zonder automatische repercussies. Interventie zou alleen moeten plaatsvinden als de specialist oordeelt dat er daadwerkelijk gevaar is voor de piloot zelf of voor passagiers. Huidige alternatieven zoals peer-support (bijvoorbeeld het Onafhankelijk Vertrouwensteam Burgerluchtvaart) en interne vertrouwenspersonen bestaan wel, maar VNV benadrukt dat dit geen vervanging is voor professionele psychologische behandeling.
Luchtvaartmaatschappijen KLM, Transavia en EasyJet zeggen mentale gezondheid belangrijk te vinden en verwijzen naar bestaande vertrouwens- en ondersteuningsmogelijkheden. KLM zegt dat in hun cultuur piloten worden aangemoedigd aan te geven wanneer ze zich niet fit voelen; Transavia spreekt van blijvende aandacht om drempels te verlagen; EasyJet wijst erop dat medische keuringen onder verantwoordelijkheid van toezichthouders (ILT en EASA) vallen. Geen van de maatschappijen ging inhoudelijk in op het voorstel van de VNV voor een speciaal, vertrouwelijk GGZ-programma.
Luchtvaartpsycholoog Josine Arondeus zegt dat het zorgelijk is dat piloten hulp vermijden en dat hulp zoeken juist de veiligheid kan vergroten. Haar ervaring met piloten in behandeling en met trainingen voor jonge vliegers benadrukt dat psychische hulpverlening normaal en nuttig is. Samengevat: er is behoefte aan een niet-stigmatiserende, vertrouwelijke route naar professionele zorg, om zowel het welzijn van piloten als de algehele luchtvaartveiligheid te beschermen.